SU GIASSU
Domo
Ite est Diariulimba
Sa gerčntzia de Diariulimba
Su Sňtziu Limba Sarda
Organigramma de su Sňtziu
LINKS
ARCHIVIU annu pro annu 
Pro retzire sa lětera de noas
ISCRIENOS
diariulimba@sotziulimbasarda.net



Diretore: Pepe Corňngiu       Coord.Editoriale: Micheli Ladu
CHISTIONES

25/11/2007 
Sa Laděnia si cheret unida
[de Micheli Ladu]

Ant torradu a bogare a fora fintzas su capeddu pinnadu de Andreas Hofer pro nche cumběnchere sos ůrtimos dudosos a andare a votare e s’ischirriare de su totu dae su Včnetu pro si nche tramudare a s’Ŕdige Artu. Su retratu de su generale barbudu chi printzipiende s’800 aiat guidadu sa revolta de su Tirolo contra sos frantzesos est apicadu in sas vetrinas galanas de sa “Cooperativa” acanta a libros subra s’istňria de sos Asburgos, de sos Schuetzen (difensores de su Tirolo) e de sos Ladinos. Emmo, sos Ladinos chi immoe ant chertu torrare a s’aunire ca partzidos si perdet semper: ”torrare a sas raighinas cun unu ei” si leghet in sos cartellos postos dae sos de “Laděnia Unida” pro ite su benidore nostru est cun sos frades de Boltzanu. E in foras de sa sea de sas guidas alpinas ant postu sas fotos de s’adňbiu de sos Ladinos de su 1946 in Passo Sella e ant chintu sas mallietas cun s’iscrita “O aděs o mai pi !”
E ant bintu.
Dae duos annos de referendum sa Regione Veneto essit cun sos ossos pistados, totus cun s’imposta “Emmo” a si nche tramudare: sas oto comunas de s’altura de Asiago e sas bellunesas Lamon e Sovramonte cara a su Trentinu-Ŕdige Artu, sa venetziana Cinto Coamaggiore fache a su Friuli e dae pagu Cortina, Livinallongo e Colle Santa Lucia chi ant sighidu sos de Asiago. E in freŕrgiu tocat in su de Belluno a sa comuna de Sappada. No est una setzessione, ma unu torrare a domo a pustis de 80 annos de esěliu fortzadu, narant sos ladinos.


Bi sunt a seguru mandos econňmicos chi non si podent cuare pro una regione a istatutu ispetziale che a su Trentinu-Ŕdige Artu ma non si podet negare fintzas sos fatores linguěsticos e culturales: custas cosas non sunt cuntrŕrias, “o est s’una o est s’ŕtera”, antzis andant a manu tenta. Mescamente faeddende de Cortina, si ischit gaiai chi est una comuna “importante” e “visibile”, e bastante rica pro crčdere chi si moat petzi pro more de su dinari. Paret chi como čssere una minoria cumbčngiat ma in ie si sunt sŕpidos fintzas chi čssere una minoria de una minoria no at mai pagadu e no at a cumbčnnere mai ne in tčrmines de economia ne in cussos linguěsticos-culturales. Su resonamentu est un’ŕteru intames, chi si in segus de una economia b’at fintzas una unidade linguěsticu-culturale nd’ant a balangiare totus. Bolet nŕrrere chi in ie s’ammentant bene de su printzěpiu “divide et impera”.


No est de badas chi in su 1923 su fascismu aiat partzidu sa populatzione ladina in tres prověntzias e duas regiones: Fassa suta Trento, Badia e Gardena suta Boltzanu, mentres Anpčzo (Cortina), Fodom (Livinallongo) e Col (Colle di Santa Lucia) nche fiant parados in Veneto. Sena contare chi Cortina aiat fatu parte pro 400 annos de s’Imperu Ŕustro Ungŕricu dae su 1511 fintzas a sa prima gherra mundiale. In su 1946 fiant istados sos de Fassa paris prňpriu cun sos ampetzanos chi aiant fatu nŕschere su movimentu de sa Zent Ladina Dolomites cun deghe měgia iscritos e aiant aparitzadu s’adňbiu in Passo Sella contra sa partzidura de sa Laděnia in ue fiant presentes 3000 pessones.


Est a seguru una cosa manna su referendum pro sos de sa prověntzia de Belluno amus naradu fintzas a livellu econňmicu, sos finantziamentos interladinos sunt semper prus pagos mentres sunt artos cussos de Badia e Gardena. In prus b’at de ammentare chi intrende in una matessi amministratzione at a čssere prus fŕztile impreare su Ladin Dolimitan chertu dae sos unionistas ladinos pro chircare de dare unu istandard a totus sas baddes.
Unu de sos prus cuntentos est a seguru su presidente de sa Prověntzia de s’Ŕdige Artu Luis Durnwalder chi narat : “Custu resurtadu non solu ammostrat cantu sa gente si reconnoschet in s’identidade ladina, ma est fintzas una iscumproa crara pro su traballu nostru a pitzus de custa minoria. Sos ladinos de Belluno sunt benebčnnidos”. 

Su referendum ponende duncas sa “ questione ladina” podet pňnnere in motu unu protzessu de unificatzione territoriale “a lungo termine” de sas populatziones ladinas in su cuadru de sa Regione Trentinu-Ŕdige Artu. E giai Durnwalder est pensende a una “Regione delle minoranze” chi at a illarghiare sas lacanas de s’Ŕdige Artu e at a ismmanniare sas intradas de dinari. 
Semper chi su guvernadore de su Venetu Galan tzedat sas comunas suas. 
E chi Roma li pňngiat in fatu.


















  




 

 
 
 

 

 
diariulimba@sotziulimbasarda.net  © sotziulimbasarda 2004-2008,"e' vietato riprodurre articoli originali o estratti da questo sito senza l'assenso della direzione"