Martis, su 8 de Trèulas. Roberto Bolognesi su linguista de Igrèsias chi trabballat in Groninga at ghiadu unu seminàriu de limba sarda in Silìcua, a proe de is insegnantes de s'Istitutu Cumprensivu. In una letzione de sighida die manna cun die (9,00 – 20,00), su dibatu e is esperièntzias ant amostradu totu sa disponibilidade de is insegnantes meridionales de impreare s'aina linguìstica firma e segura ordimingiada dae sa RAS mutida Limba Sarda Comuna. 

Sa letzione, a tìtulu “Cursu de fonologia de sa lìngua sarda. Alfabetizatzione e re-alfabetizatzione” sunt rennèschidos a dda finantziare cun sa lege 482/99. Nostames is matessi insegnantes aiant giai sighidu àteras duas letziones de su linguista sardu-olandesu, ant chertu amanniare un'àteru atopu, pro pònnere s'aficu in is chistiones fonològicas chi giustìficant is issèberos morfològicos de sa limba comuna. Pagu oriolados pro su calore de sa die (39 grados), is insegnantes de s'Istitutu ant postu fatu a 8 oras de letzione, chistionende in italianu e in sardu, pro cumprèndere cales sunt is obbietivos e cales is aderessos pro sa limba de su benidore. 

Lassende a una banda is polèmicas cun una parte de su mundu acadèmicu isolanu, non semper gasi ischìpidu (tancadas in duas bessidas, mentovende cantu sunt in antis is istùdios in Europa cara a sa Sardigna), su linguista at mòvidu dae àteros sistemas ortogràficos chi is pipios nostros imparant mancari chi siant a tesu dae sa pronùntzia. Inglesu, frantzesu sunt cosa de onni die imoe in Sardigna e is imbaros sunt meda prus mannos chi non pro su sardu.

Traessende s'anàlisi de su sistema articolatòriu e s'ischeddadura de is sonos (cun medas esèmpios de sa chistionada locale – Bolognesi est de s'Igresiente), is dischentes ant connòschidu àteras maneras de bìdere sa linguìstica, tenende presente su trabballu fatu in contu de sa faeddada de Sestu, trabballu iscientìficu pagu e nudda tentu in contu in s'Universidade de Casteddu, chi a su parre de su linguista, est in malu passu ca non bolet retzire novas dae sa linguìstica contemporànea europea. Sa variatzione est sa règula in totu is limbas de su mundu e est s'italianu ebbia a tènnere règulas gasi firmas pro sa pronùncia (chi nemos narat!). In Sardigna sa lenitzione guvernat medas fenòmenos grammaticales faghende bènnere su sardu prus malu a assentare in categorias chìrdinas. Non est de badas ca una de is bessidas de Bolognesi siat istada ca nca “is limbas si nd'afutint de is linguistas!”. 

Gràtzias a ischemas linguisticos chi assimìgiant a fòrmulas chìmicas, si sunt amostrados fenòmenos chi totu is sardos faghent dae sese chistionende, e àplicant peri a is imprèstidos. Bessidu est a amostrare comente “s'iscritura naturale” siat unu imbentu totu e chi bolimus iscrìere in sardu tocat a torrare a sa rapresentatzione astrata chi b'est a suta de dònnia pronùncia sarda, dae Bonolva a Silìcua, ca est sa matessi. In s'Universidade de Casteddu galu non si bolet amìtere custu, ma nos segurat una manera simple e lestra pro iscrìere e nos fàghere cumprèndere. Su linguista at bòrfidu nàrrere prus de una borta ca is sardos intre issos si cumprèndent, e ca duos istandard diant a isperrare una richesa linguìstica chi est una prenda de totus. Agoa, sa cumpetèntzia non podet èssere sodigada dae s'iscritura ebbia, tocat a dda tènnere o a dd'istudiare, che in totu is limbas.

“Pro more de unu movimentu de unu millìmetru de sa punta de sa limba, in Internet a die de oe bi sunt brigas de canes. Sa ridutzione vocàlica e sa metafonia ponent un'issòrvida ortogràfica ebbia, e petzi is disonestos non bolent bìdere”, at naradu Bolognesi. Dae su pùbblicu, in ue bi fiant medas insegnantes de cabbale chi giai sunt in chirca de impreare su sardu in iscola, si sunt pesadas is matessi dudas de semper: ma s'istandard nde ochit is dialetos? 

“Sa limba est unu mèdiu forte peri pro s'identificatzione, ma su balàngiu est pro totus is de nois chi nos cambiamus a pare faeddos, istruturas e nche tenimus una limba rapresentativa e forte pro totu is sardos chi fatzat a dda acarare a s'italianu, ca est cussu ca est isperdende•nde totu su sardu, e non calincunu dialeto feti” at naradu su linguista. E is insegnantes sunt feti isetende ainas e cursos chi ddos inditet a pòderent inditare is iscolanos, a cumentzare dae sa cumpetèntzia de onniunu pro mòvere a sa limba comuna. De interessu est istadu a annodare ca is insegnantes teniant giai una cultura in contu de su tema, gràtzias a s'informatzione fata in Internet dae Diàriu-Limba, chi leghent onni die.

A cuncruida de s'atopu, Bolognesi at ghiadu is insegnantes a una pronùncia meridionale de sa limba comuna, faghende•ddi furriare is iscritos finas a s'imbesse (dialeto > LSC) e boghende a campu is assimìgios intre custa manera rapresentativa e is sonos pronuntziados, diferentes pro onniunu de nois. Is cunventziones gràficas sunt un'issòrvida polìtica, e is linguistas (totus) depent de amìtere ca sunt faghende polìtica. Est a bìdere a ite leant is aconcadas issoro, cale est sa punna. Pro Bolognesi sa de aunire is Sardos, chirchende, finas a pedras pesadas, unu ghetu pro acontzare su sistema pro su benidore comunu.


Nicola Cantalupo