Torrare a custa paristòria sa cuntierra de totu sos istudiados chi si sunt pesados e si pesant contra s’idea e totu de una limba sarda istandard, no est giustu. Ca in mesu bi nd’at chi tenent neghes de pitzinnia ebia. Pesso, però, a àteros, mannos de tempus e de responsabilidade. Sos chi in sos annos Setanta e Otanta cuntrastaiant sa limba sarda ca, naraiant, limba, su beru, non bi nd’at si non limbàgios de pagu contu e como cuntrastant sa limba sarda istandard (comuna o galu a comunare) ca tocat de amparare sos limbàgios. 
Ma, pro ite naraiais tando una cosa e como s’imbesse? Para fastidiar, craru. Petzi pro custu? No, balla. 

B’at chistiones polìticas de bundu, chi sighint a èssere sas matessi chi in su 1989 ant “ispiradu” sos cussigeris democristianos (dae s’opositzione) e unos francos tiradores de sa maioria pro botzare una prima, timorosa, lege pro sa limba sarda. Sende bivu, Franz Fanon aiat naradu chi fiant “compradores”. 

Ma, ponimus a un’ala custa chistione: comente narant in sas peliculas: “Deus los perdonat, nois no”.

Su fatu istat chi su prus de sos crìticos e de sos inimigos sunt acadèmicos chi ant istudiadu su sardu comente una chistione no comente una prenda, culturale, polìtica e econòmica paris. L’istudiant comente chi siat una limba Bats, galu faveddada in carchi tretu de su Càucasu e a puntu de si nche mòrrere, pro su gosu de chie, cras, l’at a pòdere istudiare. Che limba morta. Pro ite? Ite sunt, malinnos? No, su fatu istat chi una limba istandard, belle che rica e intritzida de trechentos limbàgios, cheret istudiada pro su chi est e su chi serbit. Istudiada e imparada a sos chi la cherent istudiare. 

Ischides bois si in carchi facultade de linguìstica s’imparòngiu si faghet in sardu? Marranu chi nono. E pro ite? Craru, ca – narant – no essendebi una limba sarda, no est chi si podet imparare, ponimus, in orgolesu, in sparatesu, in bauneesu, in armungesu... A su prus, si podet imparare a sos dischentes, chi in Orgòsolo allegant gasi e in Armùngia chistionant gosi. Una limba standard apretat a s’impreu pùblicu. E tando est mègius nàrrere chi limba istandard non bi nd’at nen bi podet èssere. E si b’est est un’imbentu, est una gasta de esperantu internu, est a mòrrere sos limbàgios, e gasi e gasi.

Est s’ideologia pura chi s’apoderat sa chi diat dèvere èssere issèntzia. Roberto Bolognesi at mustradu chi sa limba sarda comuna no est un’imbentu, si no una cosa bera, reale, in carre e sàmbene. Su diàulu chi l’at cotu, m’at postu a buddire su pagu de cherveddu chi tèngio, pro lu cumprèndere. E in fines bi l’apo fata. Deo – pro la nàrrere cun Cristina Lavinio in su blog de Soru – so cara a sa linguìstica che cara a sa meighina o a s’ingegneria: non potzo nàrrere ne a ne ba. E però, mancari non sia una pudda, chi un’ovu m’aggradat, a lu potzo nàrrere o no?

E sos àteros linguìstas, ponende a un’ala ideologias, lastimòngiu pro sos campidanesos apedigados dae sos logudoresos, piedade pro sos pitzinnos chi in iscola – genia de iscàndalu, oh – devent imparare una limba culta paris cun sa de mama e babu, ponende, in curzu, a bandas sas pinnigas, ite narant de s’istùdiu de Bolognesi. Est isballiadu? Ajò, tocat de nos mustrare tando in uve, pro ite e, mescamente, cale est sa cosa giusta. No a tzarre, no. Cun sos matessi mèdios impreados dae isse.

Si duncas, pro praghere, acontzade sa mèria de sas armas culturales e linguìsticas bostras. E, semper e cando, cussiderade chi sa Sardigna tenet bisòngiu de intelletuales chi traballent pro issa. Contra bi nd’at giai a muntone.

Zuanne Frantziscu Pintore