SU GIASSU
Domo
Ite est Diariulimba
Sa gerèntzia de Diariulimba
Su Sòtziu Limba Sarda
Organigramma de su Sòtziu
LINKS
ARCHIVIU annu pro annu 
Pro retzire sa lìtera de noas
ISCRIENOS
diariulimba@sotziulimbasarda.net



Diretore: Pepe Coròngiu       Coord.Editoriale: Micheli Ladu
CHISTIONES

26/02/2008 
Pro ite non podimus non nos nàrrere araollistas

Est essidu como pagu tempus unu libru de Maurizio Virdis chi si podet cussigiare de lèghere a totu sos chi traballant cun sa limba. Est s'editzione noa de sas Rimas Diversas Spirituales de Giròmine Araolla, intelletuale religiosu sardu bìvidu in su de XVI sèculos. Sas resones pro s'istentare cun cust'òpera sunt paritzas, ma mescamente una s'àmpulat subra sas àteras: ca leghende custu istùdiu cumprendimus proite non podimus non nos nàrrere totu "araollistas". 


Giròmine Araolla fiat unu poeta sardu nudda aprètziadu finas a pagu tempus. Praticaiat unu paru de iscritura culta, àulica, totu tirada a finu ca fiat unu dotu de su tempus suo e finas un'educadore. S'iscritura sua non tenet nudda de cudda idea culturale de sardu "barbaru", "arcàicu" o "primitivu" chi sa crìtica de su primu e segundu Noighentos chircaiat in sos autores in limba sarda. Antis, podimus nàrrere sena timòria de èssere ismentidos, chi de sardu "esòticu" in Araolla si nde agatat pagu e nudda. E mancu de sardu "rùsticu". 


Virdis, in s'istùdiu suo, comente semper cun sa prudèntzia, s'atentu e su sabiore chi lu distinghet dae àteros acadèmicos, bogat a craru sa mannària e s'arrefinu de custas "Rimas" chi su pìscamu naschidu in Tàtari at iscritu lassende istigas fungudas in sa literadura sarda. Sa cajone de su minusprètziu reservadu a Araolla dae Alziator, Garzia e àteros, si ispiegat cun sa "dialetizatzione" de s'idea culturale de sardu chi impeigaiat a sos crìticos de cumprèndere su traballu de custu poeta mannu de s'istòria literària nostra. 


Araolla pensaiat a una "limba" non a unu dialetu. E pensaiat a una limba pro totu sa Sardigna, non a una "varietà" pro unu territòriu minore. E sebestende pro su tempus benidore puru, s'est cumportadu a manera coerente cun custa idea. At sestadu unu modellu literàriu chi est abbarradu in sos sèculos e, pro sas cosas de importu, est lòmpidu pro dicia bona finas a nois.


Araolla fiat un'òmine de cuddos tempos. Tempos de su Contzìliu de Trentu e de sa Controriforma. Tempos de una religiosidade non fàtzile e mancu làdina. Finas forfijada e cun pagos filos iscenos in ue apigiare sa poesia. Tempos de petrarchismu e de ispagnolismu culturale pro sa Sardigna. Fiant fintzas tempos in sos cales, pro andare contra a calicuna manera a sa "capitale" sardocatalana Caller, s'afortiaiat unu sentidu "sardutataresu" comente unu brotare de autonomismu non desveladu chi, de seguru, diat dèpere èssere indagadu de prus dae sos chircadores. 


Su glossàriu chi s'ordinàriu de linguistica sarda de sa facultade de Lìteras at cumpiladu in finitia de su volùmene nos aberit su mundu de sos sèberos lessicales de Araolla. Sos cultimos latinos, ispagnolos e italianos non mancant. Gasi comente non mancant sas paràulas autòctonas, cando sunt pretzisas. Una limba ammadurada in sos istùdios e in sa sabidoria de cuss'edade, su Chimbighentos, in ue s'ammentu de sa natzionalidade arboresa-sarda si ismèntigat a bellu a bellu, ma non si ismèntigat s'idea natzionale de su Regnu chi si identìficat in sa limba.


Una limba-natzione, duncas, pro un'Araolla chi, comente sos intelletuales sardos de àteros tempos puru, est custrintu a chircare cumpromissos pesosos, dissimulatziones e protetziones polìticas. Primum vivere, deinde filosofare. Ma sa filosofia linguìstica est de cabbale. Sa de Araolla est una limba chi non timet a èssere su chi est. E non timet a èssere internatzionale, pro comente si podiat èssere in cuddos tempos e pro su chi custu cheriat nàrrere tando. 


Diamus dèpere torrare totus a Araolla, torrare a sas raighinas literàrias e cultas de sa limba nostra. Pro essire dae custu presente linguìsticu prenu de particolarismos, localismos e dae s'idea de su sardu "beru e puru" e "vàriu" chi posca est serente a cussa de su sardu-dialetu. Ca mancari iscritores medas si prenant de sa paràula "limba" sighint a fàghere a su sardu unu tratamentu de dialetu, si non de idioletu. 


Imbetzes, si cherimus su sardu che a una limba "normale", non podimus non nos nàrrere araollistas.



dir




Bida de Giròmine Araolla dae www.sardegnacultura.it



--------------------------------------------------------------------------------
Lughe noa subra sa figura de Giròmine Araolla l'at dada s'istudiosu Maurìtziu Virdis chi, in un'òpera chi luego at a èssere imprentada, mostrat cantu su poeta e eclesiàsticu tataresu fiat agarbadu bene in sas currentes literàrias e umanìsticas de su tempus suo. Petrarchista de cultura ampra, connoschidore che a pagos de s'òpera de Tasso, Araolla est istadu autore de versos cultos in limba italiana, sarda e ispanniola. Sa produtzione poètica sua podet èssere cunsiderada su puntu de adòbiu de su trilinguismu chi in su de XVI sèculos distinghiat s'ìsula. Fiat nàschidu in Tàtari, a fùrriu de sa metade de su Chimbighentos, dae una famìlia famada. Aiat tentu un'istrutzione bona meda e si fiat laureadu in deretu. Su maistru suo fiat istadu su grandu mèigu e filòlogu tataresu Gavinu Sambigucci. A mannu aiat seberadu sa bida eclesiàstica, cando aiat cumentzadu finas a iscrìere. S'òpera sua prus de importu est unu poema in otavas, iscritu in logudoresu e intituladu "Sa vida, su martiriu et morte dessos gloriosos martires Gavinu, Brothu, et Gianuariu". S'òpera, publicada in Casteddu in su 1582, si collegat a cussa de Antoni Canu de su sèculu antepostu, ma est làdinu s'intentu de s'Araolla de torrare a adatare su materiale amprosu de sa paristòria populare subra sa bida de sos màrtires turritanos, intro un'istrutura de su contu prus ordida. Su poema, fatu de 244 cambas e de belle duamìgia versos, aiat giradu meda in Sardigna, ispainadu a s'in capas dae sos preìderos de sos bidditzolos comente mèdiu didàticu in s'òpera pastorale. S'Araolla aiat iscritu in limba italiana duas cantzones in otavas, "Della miseria umana" e "Della incarnazione". In su 1597 aiant imprentadu in Casteddu s'òpera sua "Rimas diversas spirituales". Est mannu s'isfortzu suo de dare a sa limba sarda una dignidade literària che a cussa de su latinu, de s'ispanniolu e de s'italianu. Sa morte sua si ponet intre s'agabu de su Chimbighentos e sos primìtzios de su Seschentos. 


dae www.cuec.eu 


Gerolamo Araolla. Rimas diversas spirituales
2007, cm 12×19, pp. 510 € 22,00
ISBN 88-8467-373-9


a cura di Maurizio Virdis


Gerolamo Araolla, uomo religioso e fine letterato del suo tempo, esprime le proprie idee di poetica e di retorica nell’introduzionededica delle Rimas diversas spirituales (1597), che sono certo in sintonia col dibattito cinquecentesco italiano sulla poetica e sulla retorica. Per l’Araolla la poesia deve soprattutto delectare, docere, e movere, ponendosi però su quella linea che supera la concezione umanistica dell’arte poetica quale essenzialmente decorum e imitatio. Le sue idee si collocano entro il quadro filosofico del neoplatonismo e poggiano sulla solida base del pensiero agostiniano e della poetica del Petrarca: la sua poesia partecipa pienamente del petrarchismo religioso italiano e spagnolo, oltre che del travaglio delle coscienze del secondo Cinquecento.



Poco si sa della vita di Gerolamo Araolla, e difficile è individuarne le date di nascita (che si può comunque collocare intorno al 1542) e di morte (anteriore comunque al 1615). Nacque a Sassari e compì quasi certamente studi umanistici, prima di intraprendere quelli dottorali a Pisa, dove gli furono conferiti i gradi accademici nel 1567. L’Araolla fu partecipe entusiasta del fermento culturale che animava la Sassari degli anni della sua giovinezza, ed entrò in amicizia con i principali intellettuali sassaresi dell’epoca. Divenne sacerdote, quasi certamente a partire dagli anni immediatamente seguenti al conseguimento del dottorato, e canonico del Capitolo di Bosa a partire dal 1569. Certo è che Gerolamo Araolla fu del tutto uomo del suo tempo, di un XVI secolo, che fu un’epoca di tormentata riacquisizione delle coscienze alla sfera del religioso, e che, in Sardegna, vide per la prima volta la fondazione di Studi regolari e la nascita di una autoconsapevolezza storica e culturale dell’Isola.



Maurizio Virdis è nato a Roma nel 1949; è docente di Filologia romanza e di Linguistica sarda alla Facoltà di Lettere e Filosofia dell’Università di Cagliari. Si è occupato di letteratura francese medievale (principali studi Intreccio, strutture, narrazione e discorso nel romanzo: il caso di Chrétien de Troyes (Analisi dell’Erec et Enide e dell’Yvain), 1980; Perceval: per un’e(ste)tica del poetico. Fra immaginario, strutture linguistiche e azioni, 1988; Gloser la lettre. Marie de France Renaut de Beaujeu Jean Renart, 2001; Per l’edizione critica dell’A t r e P é r i l l e u x , 2005) e di linguistica e filologia sarda (Fonetica del dialetto sardo campidanese, 1978; cura dell’opera poetica di Antonio Mura Su birde sas erbas, 1998; edizione critica del Condaghe di Santa Maria di Bonarcado, 2002; e diversi saggi sulla sintassi del sardo medievale e moderno).













  




 

 
 
 

 

 
diariulimba@sotziulimbasarda.net  © sotziulimbasarda 2004-2008,"e' vietato riprodurre articoli originali o estratti da questo sito senza l'assenso della direzione"