Cun su mèdiu e s’agiudu de chircas sotziulinguìstica, finas sos ladinos cherent ischire de prus de sa situazione idiomàtica insoro. Sos resurtados reghentes sunt bonos ca paret chi sa limba ladina aguantet meda in sas baddes prus mannas e perdet terrinu petzi in cuddas prus “turìsticas” comente in Cortina d’Ampezzo. Pro sa chistione de sa Limba Ladina Unificada essint a campu sos probremas, ma finas issorvidas chi diant èssere cussas de lassare s’impreu de unu istandard a livellu amministrativu ebbia. 





<Survey Ladins. Usi linguistici nelle valli ladine delle Dolomiti> est su tìtulu de traballu aparitzadu a incuru de Vittorio Dell’Aquila (chi dae pagu tempus est istadu numenadu in su comitadu iscientìficu de sa provìntzia de Nùgoro puru) e Gabriele Iannàcaro, editadu dae sa Regione Autonoma Trentinu-Adige Artu-Sud Tirol. S’istùdiu l’ant fatu subra de 3 mìgia pessones in sas chimbe baddes ladinas dolomìticas cun s’agiudu de su Centre d'Études linguistiques pour l'Europe, de su Forschungsstelle für Mehrsprachigkeit di Bruxelles e de su Istitut Cultural Ladin «Majon di Fascegn». 



Ma sa chirca non diat èssere resessida chene s’apògiu organizativu de sa “Union Generela di Ladins dla Dolomites”, de su Istitut Cultural Ladin «Majon di Fascegn» e de su dell'Istitut Ladin «Micurá de Rü». A postu dinare finas sa Fundatzione Heilmannpro amustrare chi, a bias, sa chistione de sas limbas de minoria puru resesset a atobiare aficu e cuncordu. 



De sa chirca si nde fiat faeddadu giai in su mese de Capudanni coladu de su 2006 in unu cumbènniu aparitzadu in Trento in su palàtziu de sa Provìntzia cun resurtados chi sunt cumentzende a èssere connotos in sa comunidade iscientìfica europea. Nde fiat èssidu a campu chi sa metodològia impreada fiat de importu mannu e podiat èssere cunsiderada “iscientìfica” e “neutrale”. 



A segundu ghetu est istadu mustradu comente est de massimu importu sa chistione de sa Limba ladina unificada finas cun totu sas dificurtades chi at tentu e tenet chi non cuant, nen lassant a banda, s’utilidade sua comente mèdiu “simbòlicu” e “pràticu”. 





A congruos nd’at essidu a pìgiu chi s’istadu de sa limba ladina in Ladinia no est malu, ma chi non tocat a si pausare e a lassare rùere in discuidu s’atentzione manna chi est istada posta in sos ùrtimos annos. 



Pro su chi pertocat sa Limba Unificada s’est posta in antis de sos ogros de sos operadores sa netzessidade de pòdere torrare a sestare su progetu a bias de un’idea de simple ortografia amministrativa comuna, comente est cuntèssidu in Sardigna, chi cadaunu potzat iscrìere e lèghere a moda sua giai ca diant pòdere lassare diferentes sèberos locales. 


(Fonte: Segreteria scientifica del convegno organizzato dalla Provincia di Trento) 



http://www.minoranzelinguistiche.provincia.tn.it/attivita/pagina50.html