Autodeterminatzione catalana

Pro chie est fitianu a sas peleas catalanas, su mudare de sos sentidos populares de custos ùrtimos annos est a craru mannu. S’època istòrica cumintzada in su 1978, a pustis de sa deruta de su franchismu e s’aprovu de Costitutzione e Istatutu noos, est in finitia. Cussa infrusada istòrica, a pustis de sa ditatura, paret arrèssida. S’antigu territòriu de su Printzipadu at connotu istajones bundantes de passione e gherras linguìsticas chi sunt leadas a mòlliu in totu su mundu pro su chi nd’est resurtadu. Su catalanu no est prus una limba cuada, ma unu pòpulu intreu est resessidu a che la bogare a craru dae s’ismentigu fascista e a la torrare in sos logos nòdidos: vida polìtica, mèdios massivos, iscola, universidade, amministratzione. Una traditzione culta manna e sa fidelidade a su catalanismu de sa classe dirigente ant agiudadu meda a cumprire cust’òpera. 



Oe in Catalùnia su catalanu est sa limba de sa mobilidade sotziale cara a su megioru. Chie cheret “complir trayectoria”, comente si narat “a fàghere carriera”, in calesisiat campu depet ischire su catalanu e lu depet ischire bene. Faeddadu e iscritu. Sinduncas non tenet possibilidade peruna de si afirmare in s’economia, in sa polìtica e, comente est làdinu e finas òviu, in su mundu de sos istùdios. 



L’ischit bene su presidente de sa Generalitat, su sotzialista Montilla, chi no est catalanu de nàschida. B’at prus de unu canale televisivu regionale e locale chi espressat totu “in català”. B’at diàrios cuotidianos, revistas, publicatziones e libros in cantidade. In sas iscolas su catalanu est a òbrigu finas pro chie non lu tenet a limba prima e s’universidade est prus o mancu “catalanu-faeddante”, finas si cun calencuna berbeghe niedda (o arba segundu sos pessos). In s’amministratzione, a onni livellu, su bilinguismu est faina efetiva de cada die, non simbòlica, ma mescamente veiculare. 



Bi diat èssere su tantu de nàrrere, pro chie est avesadu a leare sos pagos nùmeros de sas fadigas nostras, chi su catalanismu linguìsticu, dae su 1978 a oe, at bintu sa gherra sua. E pro nois sardos est gasi, comente est naturale a nàrrere chi custos sunt sos sinnos e sos balàngios de una “polìtica linguìstica forte”. In realidade a faeddare cun sos catalanos chi si ocupant de matèrias linguìsticas e culturales paret chi non siat gasi. E si refudat s’idea chi, cussa catalana, siat una polìtica “forte”. Proite s’analizu chi si faghet no est gasi ottimista.



Tzertu, b’est su cuntentu legìtimu de chie ischit chi at a sighire a bìvere e de chie si nde sapit chi at bintu calencuna batalla nessi. Ma finas s’atinu de chie ischit chi sa gherra sighit cada die. E su seru puru de cumprèndere chi a palas de cada occasione istòricu-polìtica bi podet èssere un’umbra mala chi torrat a pònnere in duda calesisiat conchista de custos ùrtimos annos. 



Sa pupa lègia chi pilisat sos ànimos linguìsticos catalanos tenet unu nòmene tècnicu-modernu: “demografia”. Comente babborcu peroe no est unu ispìritu. Prus a prestu unu pantàsima cuncretu chi essit in formas de immigrados chi faeddant ispannolu e chi in Catalùnia sunt sèmpere de prus. In deghe annos, resant sas istatìsticas ufitziales, at lòmpidu dae àteras zonas de s’Ispanna e dae s’America Latina prus de unu milione e mesu de pessones. E totus faeddant “castellà”. Sos apendìtzios ùrbanos de Barcelona nde sunt prenos e, podimus nàrrere, chi in cue b’est su perìgulu prus mannu pro sa limba catalana de sos tempos nostros. 



Si sa classe dirigente tzentrale barcelonesa, e sas tzitades e biddas de s’internu, sunt catalanu-faeddantes, est in sas alas de sa megalòpoli chi sa duenda demogràfica si agamat in totu sa fortza sua anti-catalanista pro natura e destinu. Pro custu, in nùmeros craros e fritos, in sete miliones de abitantes si contant dae sos 3 a sos 4 miliones chi non faeddant comente limba prima, o no faeddant pro nudda, su catalanu. In capas l’ischint comente segunda, o la cumprendent, ma no est sa limba naturale. 



E duncas, narant sos catalanos prus abistos, bos paret a bois custa una polìtica de sa limba forte? Un’atividade potentosa chi permitit a custos nùmeros de lassare unu marcu forte in sa sotziedade? O no est custa unda demogràfica, in tames, una nue iscuriosa chi si illacanat a bias de su tempus benidore? 



Sende gasi sos fatos, finas sas peleas de s’Istatutu nou (chi galu no est in vigèntzia pro more de unu ricursu fatu dae su Partidu Populare nointames totu s’abolotu de custos annos) ant acabadu de addojare sos òmines, e sas fèminas, prus de calesisiat àtera cosa. Finas prus de sa boluntade de su guvernu de Zapatero de ismanniare su nùmeru de sas oras de ispannolu in sas iscolas de s’òbrigu. Finas prus de sa naschida e afirmatzione (tres deputados) de unu partiteddu (Els ciutadans) chi cuntestat a manera aberta sa polìtica catalanista anticostitutzionale. 



At a èssere pro custu chi Jordi Pujol, primu e mai ismentigadu expresidente de sa Generalitat, in una cunferèntzia fata sa die 16 de freàrgiu colada in Barcelona at faeddadu chi “custa est sa purrata prus difìtzile pro sa Catalùnia dae chentu annos a custa banda”. Comente a nàrrere chi sa Gherra Tzivile, su Franchismu o sa ditatura sunt perìgulos de pagu contu in cara a sos perìgulos de sa postmodernidade. E at èssere pro custu galu chi paritzos operadores de su catalanismu linguìsticu mirant a àteros modellos prus tèteros de polìticas linguìsticas comente est, pro nde nàrrere unu, su de su Quebec, in Canada. 



Ma abarrat semperecando su chi sa Catalùnia at conchistadu finas a como. E finas s’esempru de ativistas, iscritores, polìticos e intelletuales chi traballant pro una medida prus universale de sas chistiones de sa limbas. Sa Catalùnia mègius, cussa chi daet sa cara a s’Europa e a su Mundu, reagit a sas dificurtades cun sos sentidos chi l’ant sinnada in sos sèculos: atrivimentu, atzivimentu, capassidade, forza, cultura. Ma finas ocupendesi de prus de sas àteras limbas minetzadas comente su sardu, o comente su guaranì in s’Amèrica amatzònica de su Paraguay. Comente a nàrrere chi sa chistione de sas diversidades est universale, non locale o leghista comente diat nàrrere calencunu iscritore-giallista-italianista maleinformadu subra su catalanismu.



In fines, podimus nàrrere chi su modellu catalanu est cussu de una sotziedade europea, otzidentale, aperta, moderna e postmoderna chi at intramentadu in fundòriu su balore de su multilinguismu. Bartzellona est una megatzitade de alenu mundiale chi non connoschet su provintzialismu. Sa Catalùnia meresset de prus de su chi at, gasi comente àteras realidades natzio-linguìsticas. 



Mescamente minescet una polìtica linguìstica, e multilinguìstica, forte de a beru chi barighet s’unda manna de sa “demografia” chi cheret aperperare totu su mundu. Est su chi li auguramus, finas in ammentu de cudda istòria comuna chi amus tentu sèculos a como. 



Peppe Coròngiu 





p.s.

torro gràtzias a Joan Moles i Carrera pro totu sos inditos chi m’at dadu pro iscrìere custu artìculu e ammento cun praghere sas cunversatziones nostras in “anglulatinibèricu” .