SU GIASSU
Domo
Ite est Diariulimba
Sa gerèntzia de Diariulimba
Su Sòtziu Limba Sarda
Organigramma de su Sòtziu
LINKS
ARCHIVIU annu pro annu 
Pro retzire sa lìtera de noas
ISCRIENOS
diariulimba@sotziulimbasarda.net



Diretore: -       Coord.Editoriale: Micheli Ladu
CHISTIONES

29/04/2008 
Limba: Soru cuncretu, acadèmicus ipòcritas
[de Roberto Bolognesi]

 A bortas fait prexeri at nai: ‘Balla, m’at frigau !’ In su momentu ca deu femu scriendi po murrungiai ca sa Regioni non est fendi nudda po sa língua sarda, Renatu Soru fiat nendi a is gióvunus chi trabballant in is ufítzius linguísticus de is comunus ca at detzídiu de fai una lei noa po sa lingua, pighendi a modellu sa lei de su Friuli! Custu “tempismu a su contrariu” chi apu ammostrau mi fait fai unu pagheddeddu sa parti de su scimpru: s’interventu cosa mia e sa notítzia de s’annúntziu de Soru funt bessíus impari in “L’altra voce”. 

Pagu mali! Bolit nai ca fiat de aderus ora de si movi e—sigumenti ancora non si fiat móviu nudda—ca fiat puru ora de murrungiai.
Ma sa cosa prus bella e de importu prus mannu est ca su Presidenti Soru s’est moviu e at fatu, custa borta puru, a conca sua. 
Duncas immoi at a benni una lei noa a su postu de sa 26/97. Fiat ora!

Sa lei 26 est serbía meda, in su momentu chi est bessía, po fai cresci su “status” de sa lingua sarda. Impari a sa lei 482/99 de su stadu italianu est serbía a cumbinci a is sardus ca sa lingua issoru tenit sa propriu dinnidadi de is atras línguas. Su “spantu mannu” de su 97% de sardus chi narant ca, a su mancu, cumprendint la lingua de bidda issoru e de su 68% chi narat chi dda fueddat puru est su frutu, in bona parti, de custas duas leis. Sa manera de is sardus de cástiai a sa lingua issoru est cambiada. Custa cosa nd’est bessía crara-crara de sa circa sotziolínguistica coordinada de sa professoressa Oppo e presentada un’annu giustu a oi.

Certu, cussas leis non ant fatu totu a solas: is “partigianusde sa limba” ant fatu sa parti issoru issus puru.

Ma sa lei 26 non at prodúsiu giai-giai nudda po su “corpus” de sa lingua. Cun custa lei “lingua e cultura” funt ghetadas a pari e in prática s’unica cosa chi s’est pótziu finantziai funt progetus curturalis o progetus chi “fueddant de su sardu, fueddendí-ndi in italianu”. E aici unu bellu muntoni de dinai est stettiu pratzíu “a pioggia”. Su chi ant frutau totu custas arrisorsas finantziária est tropu pagu. Arripitu, sa lei 26 est serbía meda po ammilliorai su “status” de sa lingua, ma custa est puru s’únicu cosa chi at prodúsiu.
Chi s’obbietivu strategicu nostru est su de fai de su sardu una lingua “normali”, una lingua chi fatzat a imperai po cali-si-siat cosa de sa vida, non bastat a essi fatu pesai su “status” cosa sua a unu livellu bonu. Tocat puru a tenni unu “corpus” adeguau chi permitat a chini ndi tengat sa gana o s’abbisongiu fintzas de scriri, esagerendi, unu tratau de informatica in sardu.
Comenti at nau su Presidenti Soru giai una pariga de bortas: “Est ora de dd’acabbai de fueddai de sardu. Tocat a fueddai in sardu!”

Custu est unu bellu slogan, ma tocat puru a ddu furriai a progetu politicu cuncretu.
Sa primu cosa de nai est ca custu slogan, tradúsiu in gergu técnicu, bolit nai propriu ca immoi bastat a trabballai a pitzus de su “status” e tocat a incumentzai a produsi su “corpus” de sa lingua. Duncas tocat a pigai genti abbili e a dda ponni a produsi “lingua sarda”: literadura, saggistica, cinema, teatru, televisioni e giornalis e totu su chi si fait in una lingua, incumentzendi de s’incumentzu, de sa scola. 
Sa cosa chi serbit de prus in custu momentu est su materiali didáticu e sa formatzioni de is maistrus po fai intrai su sardu in sa scola: sa scola nd’at pigau su sardu a is pipius sardus; sa scola si ddu depit torrai.

E custu puru non est unu slogan facili. Oi-in-diri is piciocheddus arribbant a scola chentza de sciri su sardu—sceti su 15% de is mascus ddu fueddat a 6-8 annus e su 43% de is pipias—e ndi bessint a 12-14 annus cun su 55% de mascus e 50% de pipias chi ddu fueddant.
Oppo et al. (Le lingue dei sardi, pg. 38) scrint: “Il trascorrere dell’età e/o il passaggio da una classe scolastica all’altra non solo aumenta la competenza attiva nelle lingue locali di entrambi i sessi ma, almeno nel caso delle bambine si incrementa anche la competenza passiva che passa dal 25% delle prime classi elementari al 40% della terza media. In terza media chi si diachiara del tutto incompetente nelle linguer locali è solo il 9,1 dei maschi.”

Sa scola, duncas, serbit non tanti a imparai su sardu a is pipius—a su chi parit, si ddu imparant a pari!—ma a si ddu fai imparai in manera sistemática, curreta e educada. Sa scola serbit a fai cumprendi a is pipius s’idea ca su sardu est una lingua normali, bella, curreta e educada cantu e totu is atras. Sa scola serbit a ndi bogai su cumplessu de inferioridadi de sa conca de is sardus. Sa scola si nce dd’at cravau; sa scola si nce ddu depit bogai!

Is moralistas a stracu baratu chi nant ca tocat a is babbus e a is mammas a imparai su sardu a is fillus, e non a sa scola, faint finta de non sciri su chi est sutzédiu a is mannus de immoi candu issus fiant pipius e funt arribbaus a scola. Cussas mammas traumatizadas de sa scola italiana ant fueddau in “italianu porceddinu” a is fillus po non ddis fai passai su chi iant passau issas. E immoi in Sardigna fueddaus cussa língua ammisturada chi in italianu si narat “Italiano Regionale”. In sardu custa língua si narat ancora “italianu porceddinu!” Capitto mi hai?

Su sardu in sa scola depit serbiri puru a dd’acabbai de ammisturai is duas linguas. Tocat a introdusi sa grammatica cuntrastiva sardu-italianu. In Sardigna depeus fueddai beni su sardu e beni s’italianu puru. 
E fintzas s’inglesu, ca su bilinguismu est sa porta manna chi oberit sa bia a su plurilinguismu.
Sa secundu cosa de importu po podi strantaxai unu progetu politicu po sa lingua sarda est a sciri a chini ddu depit chistionai su sardu.
S’arrespusta parit “banale”: totus is sardus!

No, cust’arrespusta non est cosa de nudda! Ddus intendu giai tzerriendi a boxi manna: “Vogliono imporre l’uso del sardo a tutti!” Prepotenti! Autoritari! Genocidio culturale!
Candu in sa scola ant imponniu s’inglesu non at tzerriau nisciunus....
Po s’inglesu ant cumprendiu totus ca a sciri de prus est mellus chi non a sciri prus pagu. Unu chi scit s’inglesu scit de prus de unu chi non ddu scit. Cali-si-siat cosa ndi fetzat cun cussa lingua.

Po su sardu, invecis, parit chi siat mellus a sciri prus pagu. Comenti chi unu in Sardigna potzat funtzionai beni chentza de ddu sciri...
Ah, eja, ma su sardu est sa língua de su famini…
Is teoricus de “s’inniorantzia benefica” iant a ponni in sa porta de sa classi aundi si faint letzionis de sardu carteddus tipu: “Attenzione! L’apprendimento del sardo può provocare l’impotenza!”

Pol Pot fiat un’atru chi si creiat ca s’inniorántzia fiat mellus de sa sciéntzia. Ge funt in bella cumpangía!
Duncas, immoi bastat po totus a nai ca boleus sarvai su sardu. Est ora de fai, po totus, e de fai is cosas giustas.

Eus a biri immoi su chi fait su Presidenti Soru.

Roberto Bolognesi



  




 

 
 
 

 

 
diariulimba@sotziulimbasarda.net  © sotziulimbasarda 2004-2008,"e' vietato riprodurre articoli originali o estratti da questo sito senza l'assenso della direzione"