Sa Regione autònoma de Sardigna at detzisu de dedicare sa die de sa Sardigna a Antoni Gramsci e, si podet nàrrere, chi apat fatu bene. In tantu ca su pensadore de Ghilartzi, at pagadu cun sa vida sua su prètziu de sas ideas chi aiat e custu est sèmpere ocajone de ammiru pro sos òmines de giudu. A segundu ghetu ca s’iscritore e su polìticu non petzi no aiat ismentigadu sa terra sua, ma nos at lassadu iscritos lùghidos pro sa chistione de sa limba e s’identidade. 



Gramsci fiat fìgiu de unu funtzionàriu sitzilianu chi aiat tentu istrobos dae sa Giustìtzia. Nointames sa familia no esseret tentu richesa nòdida, su giovanu ghilartzesu mustrat un’intelligèntzia crara dae pitzinnia. Lu imbiant a fàghere su litzeu clàssicu in Casteddu in ue intrat in cuntatu cun su sardismu de su primu Noighentos. <A mare sos continentales>, amitit prus a trigadiu de àere pensadu - e isperadu - cando si cumintzaiant a sugugiare sos sentidos autonomistas e sas pandelas de sos bator moros. 



Mòidu a Torino pro sighire sos istùdios (fiat apassionadu de filologia) bènit a pagu a pagu su Gramsci chi connoschimus de prus: dirigente de su Partidu comunista de Itàlia e diretore de su diàriu “L’Ordine Nuovo”. Sa mente analizadora de s’intelletuale sardu si faghet connòschere in Itàlia, e in Europa, comente una de sas prus semeschiadoras in contu de polìtica, istòria, filosofia e sotziologia. Su mètodu gramscianu est de sos prus onestos: analizos simples e teorias cuncretas. Una lugherra de sabidoria chi iscampiat s’iscurigore de s’ignoràntzia in totu su mundu. A lèghere carchi tretu de Gramsci galu oe, paret chi su tempus non siat coladu. 



Pro sa chistione de sa limba e de s’identidade issu no at dudas. Ponet in craru, si in casu bi nd’esseret àpidu bisòngiu, chi cando unu pòpulu simuddit sa chistione de sa limba, in realidade, est punnende a àteru. Sas gherras linguìsticas, a bisu de s’iscritore nàschidu in Abas, àteru non sunt si non su sinnale chi cussu pòpulu matessi est ponende a in antis cuntierras econòmicas e sotziales. Chircat de si fàghere imbiare cantones e poesias sardas pro motivatzione de istùdios. Dae sa presone in ue su Fascismu lu aiat afriscadu, in su 1927 iscriet a sa sorre una lìtera famada cun sa cale sustennet chi a sos pitzinnos est mègius a faeddare in sardu si nono sunt prus pòberos in conca e in coro. Pensat, e iscriet, ca in Sardigna non b’at apretu de fundare su Partidu Comunista: bastat de federare su Partidu sardu de Atzione. 



Comente su Fascimu si incarrigat de lu ghetare a presone (e de lu bochire), gasi sos gramscianos sardos e italianos chi posca ocupant su Partidu Comunista pro chimbanta annos nessi, si incarrigant de cuare, bulugiare, istrugiare e de fàghere ismentigare sas simples, lùghidas e abistas ideas de Gramsci subra sa limba e s’identidade sarda. Sos errores chi su PCI cummitet in Sardigna, mescamente sa batalla contras a sa limba sarda, est su resurtadu de sa traitoria de sos “gramscianos” contras a Gramsci matessi. 



Oe chi sa Regione at detzisu de dedicare “Sa Die” a custu eroe de s’antifascismu chi at pagadu cun sa vida (pensade a Ingrao, Bobbio, Silone, Pavese e àteros su chi ant fatu), est importante pro nois a arregodare chie fiat de aberu Gramsci e ite pensaiat de sas chistiones sardas. Custu pro chi nde siat prus iscoviadas sas ipocrisias e sas trampas de sos chi si sunt postos in Sardigna a cumbàtere s’identidade linguìstica in nòmene de unu Gramsci chi in tames la cheriat. 



Sa beridade est ca in Itàlia su comunismu, colada s’urgèntzia rivolutzionària, dae Togliatti in antis s’est incarreradu a difèndere e, a calicuna manera “règhere”, s’unidade natzionale-natzionalìstica, italiana. Est su partidu comunista chi, finas prus de sos partidos làicos, leat in manos s’eredidade risorgimentale. Non pro de badas, a sas eletziones de su 1948, est Garibalsi su sìmbulu de su Fronte Popolare. Totu cussu chi podet isparigare s’istadu nou depet èssere isarchiladu. 



Sa limba, chi agradessiat a Gramsci, l’ant sacrificda in custu altare apontziadore. 



A dolu mannu, sos prus tostorrudos sighint. Sunt sèmpere prus fraìtzos e chentupìgias. Eris su sardu fiat feu, oe est bellu. Est pretzisu a lu faeddare, ma non est ùtile a àere normas o istandards. Mègius a sighire gosi cun chentu dialetos e peruna limba ufitziale a modu chi nemos torret a lu faeddare in domo, puru si totus (finas sos gramscianos) narant ca est giustu a lu fàghere. 



Antoni “nostru”, comente cun geniosidade naraiat una cantzone de Franco Madau, tue non ses santu, ma sos pecados chi tragant cun su nòmene tuo sunt medas. Antoni nostru, sos groddes tramudados a ragas abaresas o ghilartzesas sighint a mandigare subra sa carre tua carasa. Ite istòmagu chi ant: mancu su sacrifìtziu tuo de òmine los cunvertit.