Mércuris 02 de Abrile 2025 © LimbaSarda 2004

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

18/09/2005 Contos

Bidda Nudda

de Antonimaria Pala


Bi so coladu recuende a bidda.
In s’istiu est unu “loguperunu”, unu ”nogiassu”. Deghe annos faghet fit una fratzione e, comente narant, no b’aiat nudda. Unu fiotu de pagas ànimas. Terra de sale, bestiàmine minudu, zente bona. Acurtzu, su mare.
Òmines unu diferente dae s’àteru comente a sas domos, sos àrvores, gatos e canes.
Como est unu giogadorzu chena làcana. Dae su pagu, ma galaneddu chi fit, si est bortadu in unu nudda lezu e mannu mannu: su giogu de s’assimizu e de su parrer chena esser lu faghet cun rejone, totunu a s’iscrita chi fortzis apo bidu in s’intrada de sa bidda: Biddanudda.
Mi la timo chi no che at a colare meda chi onzi tretu de sa marina e finas de intro, at a esser unu lunapark pro mannos e minores imbaddinados dae su disaogu a malagana. 
Sos sardos bendent pane cun sarditza, traballant su ferru in diretta suta sa mirada furistera, ispantada o atontada de chie no at cumpresu cal’est sa balentia o su mamentu pro rier e tzocare sas manos. Àteros sonant cantones "etnicas" noas framantes, cun musicheddas tziviles e paràulas lastimosas, de amore e de sàmbene – pro no traigher sa traditzione – in unu bellu sardu porcheddinu istandard mediadu intra sa “variedade” agrituristica (cussa chi ponet su plurale a sas seadas finas cando est una: “Signor Burinetti, gradisce una sebadas?” “Ecco a voi, il tenores di Biddafraigada!) e cussa conservativa de linguistas de oltralpe chi faghent sos assempros impitende nùmenes de reses che a “ursu” bene connotos in sa campagna e finas in sa limba nostra de oje e de eris. 
Bestida in costùmene che a sas dies de carrasegare, sa piseddina, a Coca Cola in manu, ballat suta sas pichiadas topas, de plàstica, de s’ùrtimu enfant prodige inpessu bessidu dae s’ou, friscu friscu de iscola e galu a cumprire. 
Afaca, sudamericanos disterrados, cun africanos e asiàticos limùsinant pagos euros, a cambiapare cun trastes de casta metzana. Prendigheddas e apentos, fitianu, cuncordados cun su suore de traballadores pipios. Sunt allorados dae sa matessi sorte. S’istòria betza contada tantas bortas, de màscaras tristas, ùrtimos turunzos de pòpulos galanos e artivos reduidos a dimandones.
A calicunu de sos nostros, a safata in manos, imbidiende sos passizeris bene tramunados e pompiende su rellozu, no che li colat mai s’ora pro currer a si che ghetare in mesus a sa truma, pro esser totunu a totus, pro esser nessi nudda, a sa moda.
Manifestos in sos bidros de sas pitzerias. Sagras de frutura, de petza e de durches. Sos turistas assazant totu e pro los atirare, sos nativos, s’imbentant onzi annu novenas e sagras noas pro “santos” chi si papant e si bufant. E in su papiru de su menù, “porcetto al mirto” cheret narrer pocheddu arrustu.

Un’àteru “santu” depet esser unu tzertu “Indotto”, a sa segura, carchi màrtire de sos primos annos de sa cristianidade cando no bi fint sas iscolas che a como. Calesisiat cosa b’apat in Sardigna, nant chi produet cust’indotto.
Li sighint fatu cun liturgia isperimentada in àteros tempos e in àteras colònias, apòstulos istranzos e matzones locales, preigant e cunvertint paganos noales.
Afestant e pregant a iscritores de italianu – in continente ausant gai - e chie los imprentat. Pro bidere e tocare cussos “santos” de importu, acudint a trumas a sos tèmpios. Bi sunt finas sas cumbessias cun pagos euros, e a bortas carchi biadu galu biu – faghet sa gràssia s’acherat a sa bentana o falat dae su nitzu, cun paramentos grogos, pro beneigher. Chie b’est andadu narat chi dae cando at cumpridu sa prumissa, no tenet mancu prus bisonzu de lezer. Li est abastada s’àera. Narant chi ocannu sos meràculos de Indotto si sunt bidos in tantos logos. Operadores turìsticos, e benduleos sunt a su puntu de che bessire foras de contu, cumbintos de no aer rinuntziadu a nudda pro tenner cussu meda chi contant sos barrosos a manninu. E no b’at petzi àteru narrer: “allargare la stagione”. Cun s’onnipotèntzia de su dinari chi còmporat finas sas movidas de isteddos e pianetas, faghent proas de indipendèntzia astronòmica e climàtica.

Fitianu, mi benit sa duda chi siamus in tempos de arriscu. Chi custu fàmine de intregare totu a cussa buca manna de su recreu nos potat lassare in tempus de pagos annos a bùscia e a conca bòida. Dae meda nos semus prenende sa buca cun su ditzu: furat chie benit dae su mare. Como nant chi carrant petzi richesa noa. Su anda e torra de sos contràrios no tenet arresetu: unu fodde chi no tzelat de aberrer e tancare e nois cotados in sas pijas de su astringher e su ispargher, no bidimus chi a sa sigura, un’òrriu de euros e dòllaros no at a bastare a nos torrare a comporare sa terra frundida, revudos de biddas, paràulas e sonos de pesadura bonos pro su cras, bèndidos a s’imbolada.

E si, trazados dae custu caddu de nudda, a urtimera nos diat abarrare petzi sa terachia de carchi mese a s'annu, aprontende sas marinas e intreghendenos in bratzos de poveritos chi benint a inoghe pro s'illuder, finas issos, de esser bios, ca tenent sas brusas grifadas e carchi francu brivadu a su biver?
Cando at a esser totu prenu, una zenia isteremada de teracos, camarieris, brulleris, coghineris, tzaferres, datilògrafos, benduleos, ballarinos e giogantes, totu mantesos a pibinidas, no at a ischire prus it’est. Tando, a istare inoghe o inue si siat, no at a fagher diferèntzia.
L’amus a prangher s’imbreaghera de custu beneistare fartzu, de vida curtza, cando no amus a tenner prus cussèntzia de esser cosa de gabale. 

Meledammu, ca no est sìncheru su parrer de chie, resignadu in fide bona o male intragnadu pro cumbènia, narat chi s’identidade – si puretantu esseret galu, bodale de importu – si mentovat pezi cando est morta. 
Sa lamenta chi acumpanzat su bisu semper biu, àrdia chena agabu a sas prendas eredadas, si potet giungher cun su gosu de cantare in su cussertu de sos pòpulos. Ca est menzus a esser in su mundu chena rinuntziare a tenner boghe distinta, dèndeli intames, prètziu e lugore de arcuechelu.

Damu cara, de no nos isperder in una paule umana chena forma, a gama isorta in sas campuras de su bòidu chena apartenèntzia. Acostiamunos cun umilesa e cun rispetu a su manizu de sos trastes - mai cussumidos e iscussertos - de su connotu. Ca sunt dìligos e raros. 
Dae su pagu mancari a petorru si potet mover pro recuire a inue b’at galu cosa, pro nde sighire a fraigare àtera. Ma dae su nudda no si ghirat a neddue. Cantuepagu si podet tramesare benidore.

Oje apo torradu a bider fainas mustrencas, in bestes sena numen: pinzos noos bisera de manizu betzu intames de sabidoria antiga pro fagher cosas noas. 
Fortzis at a parrer un’ispantu ma mi sero unu pagu prus pòveru, dae cando so coladu in Biddanudda torrende a Galubidda. 

Antonimaria Pala
(scritore)

A segus