"Cultura no est s'istùdiu de sa limba", antzis no. In capas, fortzis. Un'acconcada? "S'identidade no est sa limba ebbia", antzis no, fortzis, semperecando. Un'ovviedade. Ando a s'atobiu de sa limba o no ando? Emmo, nou, eja, nono. Comente a Nanni Moretti: sas matessi dudas. Mi nche apubant de prus si ddue acosto a sa festa, o si no due acosto? Antzis, non ddue lompo, ma ddue chergio èssere su matessi. Virtualmente, cun d'una lìtera.
In su chi ant nadu e fatu sos chi iant a dèpere guvernare sa polìtica limbistica in sos primos meses issoro de permanentzia in poderiu, paret chi sa chistione de sa limba siat sèmpere unu puntu frimmu de contrariedade, negatividade e dificultade. Mancat sa positividade. Sa proposta.
"Servono scelte chiare", ant fatu iscriere. E chie no est de acordu? Nd'est bessida a campu una lìtera fata iscriere a sos ufitzios chi insertat is chistiones ma lassat una pregonta: ddue credent in su chi ant frimmau?
Mancat sa cuntentesa, sa passione, s'alirghia de pòdere manizare unu de sos temas prus bellos de sa polìtica culturale sarda. Est curpa de chie? No, non si podet nàrrere, a su mancu no ancora. Est curpa de Soru chi ddos at isseberados? No, cuss'òmine, su Presidente, tenet tropu de pessare pro s'impiciare como de custas chistiones. Dd'at a deper fàghere, innantis o a pustis. Dd'isetaus.
Nareus ca sa beridade est un'àtera. S'unda forte de su cunsensu mannu chi is sardos ant tributau a Soru e a Progetto Sardegna (su partidu suo pessonale e privadu), at, comente e dogni unda de un'arriu chi si etit, tragau unu muntone de zarra, turuggios de linna, frasca, sida, ludu e, fintzas, àliga, o arga si agradat de prus comente paraula. In mesu de custu mafruddu (chi a s'italiana s'iat a pòdere nàrrere "minestrone") aus bidu unu grustiu de intelletuales leare is manuntzas de sa polìtica culturale de su Presidente e si nde fàghere meres, comente si esset istada orroba issoro. Comente si sa polìtica culturale de totu sa Sardigna esset istada sa 'e domo issoro.
Ma gasi no est, e non podet èssere. Custos literados de varias raighinas (giallistas, fumetaros, periodistas, universitàrios, cineastas, crìticos, cantantes, ispetacùlistas) ant aportu s'agiudu in d'unu setore inue su Presidente teniat fartas de singia de sìghire. E s'agiudu est istadu agradessiu, e postu in contu.
Ma a pustis de sa bìnchida de maju, cando s'est dèpidu guvernare e non ciaciarrare, sa manu tenta de custos assogadores de prufessione s'est mustrada po sa chi fut. Fata prus po tragare su Presidente a suta de s'abba muda de s'arriu, in tames de ddu leare a s'àteru oru de su frùmene.
Duncas, su Presidente at a cumprèndere, a chitzo o a trigadiu, ca is cunsigios culturales de custos cortigianos de su Principe dd'ant a fàghere dannu proite dd'ant a pònnere contras a setores mannos de intragnas de sa sotziedade culturale sarda. Comente cussu de sa limba chi est unu movimentu chi si biet pagu, ma est presente meda. In dogni bidda, in dogni tzitade. In dogni iscola. Prus de cantu giornales e tv no lassent biere.
Medas de sos partigianos de sa limba dd'ant votau a Soru, proite ant cretiu a sos disinnos suos de s'identidade sarda. Ma sos cortigianos dd'ant cunsigiau ca sa limba est perigulosa, est reatzionaria, e cungiat in tames de abbèrrere. E issu ddos at iscurtaos. Pro como.
Non chi siant bandios, disonestos, o furones is de sos cales seus faeddando. Sunt peroe, po s'imprus, operadores culturales de raighina estremista, individualista, giacobina, chi, una 'orta andada in ruina s'ispera rivolutzionaria de gioventude, ant pessau ebbia a sa domo e sa familia issoro. Po non nàrrere a sa busciaca. Non tenent un'idea "comunitaria" de sa cultura. Non tenent una sotziedade, unu cumone, unu pòpulu a referentzia. Ma issos ebbia.
No ant una moralidade sarda de pòpulu. Sa Sardigna po issos est unu traste "materialista", unu territoriu de isperditziu chena valores e chena balia, inue su chi contat de prus no est a ddue abbarrare e a dda connoschere po dda megiorare. Ma mescamente a si nche fuire (cun sa conca e cun sos bisos cando non faghet cun sa carena) abbias a s'Europa e a su mundu. Po non èssere trobeddaos in sa retza de su provintzialismu presuntu sardu.
Di fatis, issos sunt autoreferentziales e individualistas. Cunbivint dae sèmpere cun su cumplessu de inferioridade de èssere sardos. Non ant cumprendiu ca podet èssere unu valore, si nde 'irgongiant puru. Ant sèmpere s'idea fiscia in conca ca depent fàghere cosas de unu paris a su mancu europeu o internatzionale. E custa est un'àndera normale proite sos cuntatos culturales chi abitant, non sunt umanos, ma prus che àteru "mediologicos" e "globalizadores". Legent "Sa Repubblica", "S'Espresso", castiant su "Tg3", e tenent cuss'idea de su mundu. Istimant su jazz, crisant su folclore sardu. Ddos ant formados in s'universidade a corpos de internatzionalismu e tirannias operaistas (non operaias proite sunt totu burghesos minores urbanos) elitarias. "Totu pro su pòpulu, nudda cun su pòpulu" est su itu issoro. E de sa cultura sarda puru non tenent s'idea de dda fàghere cun su pòpulu, proite ddis interessat a promòvere sas obras issoro chi sunt in linia cun su chi agradat de prus a certos cìrculos romanos progressivos. Proite su chi non si narat, a bias, est ca sa Globalidade tenet duas caras: una de Manca puru, meda prus perigulosa, fraitza e improsadora (proite est ipòcrita) de cussa de sa Dereta econòmica.
Dae banda nosta ddue est rispetu meda pro custa ida de su mundu, ma non podeus cumpartzire. Noso pesaus e pentzaus a su chi naraus, e iscrieus e teneus su presumu ca non seus traballando po noso, ma po unu pòpulu e una comunidade. Non si interessat a bèndere lìbbros, discos o pellìculas. Non si interessat a fàghere bella frigura cun custa gente, non sunt issos su logu de referentzia nosta. E si po difèndere custa idea nostra andaus prus pagu de issos, in custa trista purrata, in televisione, in sos giornales e in su guvernu, non si iscoragiaus.
Sa referentzia nostra no est s'aposentu bonu de sos "radical-chic" de Casteddu, Tatari o Gaboi, ma est una singia longa de istòria chi est cussa passada, presente e bennidora de su pòpulu sardu. Dae sas perdas fitas de Goni e Làconi, a sos nuraghes de Barùmini e Orroli, a is giuigaos sardos autònomos, a sa die de s'aciapa finztas a is isperas autonomistas de oe. Po cussu pentzaus chi a si nche pònnere a triballare po sa limba siat prus unu dèvere chi non unu praghere.
Duncas po noso sa chistione de sa limba est unu trèmene de positividade, no est una dificultade negativa comente po cussos chi dd'iant dèpere guvernare como e no ischint comente cunsigiare su Presidente, si no in negativu.
Sa chistione de su bilinguismu no est de istransire, ma de atobiare dogni die cun cuntentesa. E puru si ddue at dificultades e divisiones intre sardos, chircaus sèmpere de pònnere sas paghes e de fàghere propostas simples, costrutivas e de guvernu. Seus cunvintos chi custos manizadores de cultura ant a chircare iscusas ca non seus de acordiu e non si podet fàghere nudda ne cun esperantos, ne cun mesanias, ne cun variedades de su sardu. Ma, po cussu etotu, sunt iscusas ebbia.
Ddue at - preguntaus - di fatis, àteros setores de sa polìtica sarda, foras de cussa limbìstica, inue s'agatet s'acordiu perfetu e sagradu de sos sardos? No, duncas, su chi faghet sa diferentzia est sa voluntade polìtica de issòrvere sos nodos.
Proite sa limba est sa positividade de s'identidade sarda, e no est pretzisu a nde faeddare in negativu. Ma iat a toccare a nde faeddare. Propiu cussu chi non si resesset a fàghere cun issos proite Nanni Moretti a sa festa prena de zente crosidadosa at detzisu de non ddue andare. Lastima, a sa prossima.
