Amigus de su Sòtziu, si mandu unu parri apustis de s'atòbiu in sa Domu de
su Studianti de cenàbara passau.
>
> Arraxonendi de s'atòbiu de su Sòtziu Limba Sarda de cenàbara passau, anca
seu stètiu ospidau de is organisadoris cun meda praxeri de parti mia (e ddis
torru gràtzias po m'ai cumbidau a kistionai puru), mi funt benias a conca
unus cantu 'e impressionis. Jusepi Corongiu at descritu beni su stadu de
scunfortu innui s'agatant is obradoris de sa lìngua nosta, bidendi su muru
de goma de is polìtigus anca sighint a sbati is tentas de afortiai e difundi
s'imperu de su sardu.
> Po custu creu ki siat pretzisu a fogalisai assumancu duas kistionis mannas
ki mi parrint de importu detzisivu po arrennesci a nci sartai su muru e a
torrai a donai sa "spinta propulsiva" ki sa
batalla po sa lìngua at pèrdiu a pagu a pagu in custus ùrtimus tempus.
> Sa primu kistioni est polìtiga. Est ora de cumprendi ca s'afirmadura de sa
lìngua e de s'identidadi no podit andai a innantis scapiada de sa kistioni
"natzionali", est a nai de s'afirmadura de su deretu de is sardus a podi
detzidi de onnya cosa ki ddis interessat ken'e ddu depi pediri ke limòsina
de su stadu italianu. Su mollyu de autonomia ki sa Sardinnya at tentu
fintzas a imoi no srebit a nudda, jai ki d-onnya detzididura ki s'Arrejoni
pigat depit essi "ratificada" de su stadu, ki sistematigamenti dda podit
scancellai candu pensat ki benjat a certu cun s' "interessu natzionali" e su
stadu etotu podit pigai detzididuras asuba 'e sa conca de is sardus ken'e
ddis depi pediri su permissu. Est aici po is scadras radiuativas, est aici
po is serbidorias militaris, est aici po su Parcu 'e su Gennargentu, est
aici po sa pretesa de olli cunfinai in Sardinnya totu sa produsidura de
s'energia eòliga.
> Duncas est capassu ki is polìtigus de is partidus italianus timant
diaveras ca ki is sardus ant a torrai a si fai meris de sa lìngua insoru
iant a podi pretendi de si fai meris de sa terra puru e ki custu potzat
scadenai gherras indipendentistas cun su stadu italianu. E fortzis est po
cussu ca s'amostant aici pagu interessaus a sa kistioni 'e sa lìngua.
> Ma deu creu ki sa genti puru siat unu pagheddu atzicada ki custu potzat
sutzedi. Su ai intèndiu cosas ke s'imparu de su sardu a scola, su sardu ke
lìngua ofitziali de s'Arrejoni e aici nendi, arriscat de ndi fai benni sa
duda: "Ma gei no s'eus a bolli dividiri de s'Itàlia?".
> E su cunsideru de sa genti est sa segundu kistioni manna, cussa sotziali.
> Is dudas ki funt stètias presentadas de un'atra òspidi a s'atòbiu no funt
de pagu importu. No est sceti sa kistioni ki siant pagus is ki kistionant in
sardu, o a su contras ki siant medas is k'iant a biri cun praxeri
s'adelantamentu de sa lìngua. Su ki contat est su sentidu ki sa genti tenit
asuba 'e ita srebit a adelantai su sardu.
> Srebit sceti a açungi unu makiori in prus a sa scola, a ndi liai tempus a
is piçokeddus po studiai atras matèrias prus de apretu (ke s'ingresu) ?
Srebit sceti a acuntentai su disiju de torrai a intendi is sonus de sa
pipiesa, is boxis de is mannus nostus ki si ndi funt andaus? Ma no at a
srebiri puru a arrennesci a esprimi in manera cumpria s'identidadi nosta, su
sentidu sintzillu de su pòpulu nostu, su sçoberu de sa bia benidora de sa
stòria nosta? E ki est aici, at a srebiri fortzis po cumprendi mellus is
detzididuras de pigai in su campu de s'economia e de sa polìtiga, po ajudai
a donai traballu a is ki no ndi tenint? O puru at a srebiri sceti po su
makìmini de olli scorriai cun s'Itàlia e de fai un'Arrepùbriga Sarda de is
Figutzìndigas (jai ki bananas no ndi teneus) ?
> Custu est totu s'arramaletu coloriu (arringherau, ap'a nai, de s' "estrema
destra" a s' "estrema sinistra") de is sentidus diferentis ki tenit sa
genti. Ken'e contai is ki no tenint nisçunu sentidu ("it'est sa lìngua sarda
? deu no mi nd'incuru").
> Duncas, po arribai a sa parti proponidòria de custu intrebentu, deu creu
ki siant duas is tentas mannas ki is assòtzius curturalis s'iant a depi
ponni po su benidori.
> 1. Acotzai cun fortza una campannya po s'arreforma de su statudu
arrejonali, ki ponjat a su primu postu sa kistioni de sa sovranidadi de
s'Arrejoni Sarda me'e is detzididuras ki pigat, ki cuntratit cun su stadu
italianu una forma de federadura bera, no un'autonomia frassa ki fintzas a
oi no at portau a nudda, ma ki sigat a arreconnosci s'apartenèntzia a su
stadu italianu ken'e atrivimentus indipendentistas forcrorìstigus e
anacronìstigus in tempus de grobalisadura.
> Creu ki in custa tenta sa junta Soru siat un'arresursa prus ke unu
barrancu (e s'intrebentu de Maninchedda ki est pubricau in custu jassu
nd'est un'esempru cumpriu). Nemus prus de issu est scapiau de is partidus
traditzionalis, e at jai fatu e nau càncuna cosa ki parrit andit in cussa
deretura. Tocat a ddi stai avatu e a ddu strumbulai po ki sigat in s'arruga
justa.
> 2. Essi presentis onnya dì in d-onnya manera cun su sardu scritu acanta 'e
sa genti, po ki is sentidus insoru impunnint sèmpiri prus a essi intr'e is
de mesu de is ki apu inditaus asuba, sa lìngua sarda siat bida ke unu mèdiu
po amellorai s'identidadi, sa curtura e sa vida nosta e sparessant is
sentidus ki no srebat o ki siat pirigulosa.
> Po custu in s'atòbiu apu acinnau a s'abisonju de unu jorronnali in sardu.
Ki in totu is edìculas de sa Sardinnya, assumancu una o duas ortas a sa
cida, s'essint pòtzias ligi is novas in sardu cumenti ki fessit una cosa
"normali", no iat a passai meda tempus po fai artziai in sa genti su
cunsideru po sa lìngua. Sceti acatendisì ca in sardu si podit nai d-onnya
cosa s'at a cumprendi ca no est unu dialetu o una lìngua de serie B, po is
cosas de famillya sceti.
> Deu no sciu cantu potzat costai a imprentai e a spratziri unu jorronnali,
ma a ddu fai cun cussa tenta iat a podi abastai una çruma no tropu manna de
genti boluntariosa (ki scìpiat scriri in sardu mancai no siat jorronnalista
professionista). Unu follyu ke su de Ferrara cun s'arresùmini de su ki est
sutzèdiu me'e is ùrtimas dìs e cun pagus cumentus onnya tantis o
arrecensiduras de lìburus o filmis no iat a depi essi una cosa aici
proibidiva (o seu illudendimì tropu?).
>
> Gràtzias de s'ospidalidadi
> Stèvini Cherchi
> stefker@katamail.com
