Setant'annus e prus funti passaus de candu Antoni Garau at postu in scena Is Campanas de Santu Sadurru, sa primu cumèdia sua scrita in sardu. Fìat s'annu 1934 e d'ìat apariciàda in su tiatr''e s'assòtziu 'e is oberàius in Aristanis.
Antoni Garau fìat nàsciu in Aristanis su 3 'e su mes''e Làmpadas de su 1907, in-d una famìllia de butegheris aristanesus. Studianti de su Collègiu de Santu Lussurzu, a s'edad''e 14 annus su babbu du ìat tzerriau po du fai torrai in Aristanis a traballai in sa butegh''e famìllia. Antoni ìat dèpiu lassai sa scola a marolla, ca in-d unus cant''e annus di fìanta mortus duus fradis e duas sorris, e su babbu no nci da faìat prus a fai totu is fainas a solu.
Ma su de lassai is istùdius de manera "offitziali" no d'ìat bogau sa gana de sighiri a studiai. E difatis issu e totu ìat incumentzau a ligi is arromanzus e is òberas tiatralis scritus in dùnnia tempus e de dùnnia part''e su mundu. E ìat incumentzau a s'acostai a is cumèdias sardas de Fìsiu Pissenti Melis e de Manueli Pili puru.
E in sa butega 'e minudèntzias de bia Dereta, ìat tentu sa possibilidadi de castiai e connosci mellus a sa genti, a sa de tzitadi cument'e a sa de bidda, e duncas ìat pòtziu mirai, sminciri e studiai sa cumèdi''e sa vida ki dùnnia di' is personis giogànt anant''e is ogus suus.
Candu Antoni Garau fìat incumentzendi a pigai parti ke atori a is primus cumèdias, mancai ke "cumparsa" sceti, ìat dèpiu inghitzai a gherrai cuntr'a su babbu ki no bolìat po nudda ki su fillu nd'acabessit' atori. Custa passioni po su tiatru in domu sua no d'ìanta pigada mai ke "cosa bona". Ma a custus impedimentus, Antoni Garau dus ìat furriaus a strumbullus po andai ananti, sempri de prus, fintzas a candu de atori ndi fìat passau a fai su "ponidori in scena" de cumèdias iscritas de atrus autoris. E diaci, cument' eus nau giai, in su 1934 (cancunu nàrat a primu puru) ìat postu in scena Is Campanas de Santu Sadurru. Issu e totu ìat giogau sa parti de su protagonistu ca no fìat sa primu borta ki du faìat. Ca a si spassiai fiat acostumau giai: difatis dùnnia Carnevali in Aristanis si ponìat a fraigai carrus e màscaras po fai arriri a sa genti e po si spassiai cun is amigus.
A Is Campanas de Santu Sadurru sìghinti Peppantiogu s'arriccu in su 1936, Pìbiri sardu in su 1943 e Sonnu trumbullau ki esti de su 1945. In custas cuatru primu cumèdias Antoni Garau umpèrat is brullas e is giogus prus spainadus de "s'arrisu po s'arrisu" de sa cumèdia campidanesa. Ma acàbat de sighiri custa "arruga literària" de "s'arrisu fini a sei e totu" po ndi pigai un'atra noa, inui s'arrisu de is giogus brullanus si ùnit a sa sàtira i a s'ironia. E di aici cun Basciura de su 1950 ki bincit su prèmiu "Gràtzia Deledda", e cun Sa professoressa de su 1956, is cumèdias sìghint a fai arriri a iscracàlliu sa genti, ma s'arrisu no est prus po de badas, ma ndi bessit a "aina" po fai arrexonai e pensai is ispetadoris, pruscatotu a pitz''e sa mudàntzia de is avesus e is abitùdinis de sa genti, ki tandu fìanta cambiendi a sa lestra, in Sardìnnia puru.
In S'ùrtima Xena puru, ki da ponit in scena in su 1972, tòrranta custus temas. E sa grandu capatzidadi de su Garau est stètia sa de cumprendi e biri ki de-i custu scontru-incontru intr''e "su bèciu" e "su nou" ndi fiat bessendi una sotziedadi sarda tancada in duas perras, una spartzidura sotziali intr''e una manera de castiai su mundu "a s'antiga" e una "a sa moderna". E in custa "gherra" sa lìngua giògat unu ruolu de grandu importu.
Naraus ki in is cumèdias suas meda bortas s'acòrrant e si scòntranta duas lìnguas, duas manera de kistionai e de castiai a su mundu: de una banda sa lìngua de sa genti ki est abarrada sempri in bidda e ki sighit a kistionai unu sardu ladinu e sintzillu, lìngua ki a bortas podit sembrai arcàiga puru; de s'atra su linguàgiu de is personis ki anti lassau sa biddixedda po circai unu status sotziali prus adelantau, e ki imoi pènsant ki sa bidda sìat unu logu tropu strintu e de aundi si ndi bòlint andai e fuiri a sa lestra. Cust'ùrtimus funti is ki kistiònant "a sa moderna", cun-d unu sardu italianisau ca po issus su sardu est una cosa bècia, sentz''e balori, un'antigòriu 'e tziu Lallu ki tòcat a ghetai a s'àliga.
Ma esti de-i custu incontru ki ndi bèssint is faddinas, is brullas e is giògus linguìstigus ki fàinti morri 'e s'arrisu, ma ki tèninti sa grandu fortza de si fai biri e si fai cumprendi una sotziedadi ki s'adelàntat, unu mundu dinàmigu inui sa lìngua e su linguàgiu funti cosas bivas, funti sogetus ki si mòvinti issus puru cun is cambas insoru. Su mundu de is cumèdias de Antoni Garau est su mundu "di aici cument'esti", mancai castiau de manera iròniga i satìriga puru. A kini kistiònat su sardu "sintzillu" fàit arriri is ki kistiònanta s'italianu; a is ki kistiònanta s'italianu pàrit brigùngia kistionai su sardu. Ki no est arrealidadi custa...
In su 1972 Antoni Garau bincit su prèmiu "Tzitadi di Otieri" cun sa cumèdia Giuseppi e Maria, e du tòrrat a binci in su 1975 cun Sa Corona de Zia Belledda i ancora in su 1979 cun Su mundu de Ziu Bachis. In su 1977 cumponit Cìcciu Fruschedda, in su 1980 Maria Concepita e in su 1983 Su Segrestaneddu, s'ùrtima de is cumèdias suas in sardu.
In su 1980 Àngiulu Detori du tzèrriat a s'arredatzioni de s'arribista S'Ischiglia, poita "ca esti autoridadi e modellu in sa lìngua sarda... e su matessi Max Leopold Wagner in su DES, kistionendi de tantis fueddus e puru in sa bibliografia, arregòrdat is cumedias suas".
Antoni Garau morit su 20 'e Friàrgiu de su 1988, lassendisi' una grandu eredadi. Antoni Garau no fìat unu "intellettuali" cun su fragu a sut''e su nasu, no fìat unu "sciu totu deu" de-i custus ki s'atòbianta imoi. Fìat unu ki sciìat ascurtai is atrus. Fìat unu butegheri ki at arrikiu is sardus e sa Sardìnnia meda e meda prus de is ki oi nanta de essi "scìpius" de lìngua sarda. Iat cumprèndiu ki po torrai a donai balori a sa lìngua i a su linguàgiu de is sardus, s'ironia fiat sa mellus aina. Sa cosa prus difìtzili est a fai arriri sa genti. Ancora de prus a da fai arriri ma cun cussèntzia. Issu du sciìat fai beni, ma sempri cun ironia, ponendi a menti sempri ki sa lìngua est su spricu de su mundu.
De totu is cosas ki podeus nai a pitz''e su tiatru de Antoni Garau, tòcat comuncas a tenni in craru su ki at iscritu Sergi Bullegas su professori: "sa Sardìnnia depit meda a Antoni Garau: po su teatru e po sa lìngua. Ki su teatr' in sardu-campidanesu oi est in vida, du depeus pròpriu a issu... (e) ki sa lìngua sarda-campidanesa oi at torrau a alcanzai onor''e lìngua, cust' est mèritu sèmpiri de Antoni Garau... ki d'at torrada a donai valori nou e forti in custus tempus, arrenescendi a nd'amostai s'arrikesa e sa bivesa, sa podestadi e sa virtudi de i' fueddus, sa ternura e sa dilicadesa, sa poesia e s'atualidadi" .
In su 1990 su cumun''e Aristanis d'at intregau su tiatru cumunali, e de su 1998 a s'arruga ki est nàsciu di nanta Bia de Antoni Garau.
Sa domu imprentadora S'Alvure de Aristanis in custus annus est torrada a-d imprentai totu is trèixi cumèdias.
In su 2001 Sergi Bullegas su professori at imprentau S'umanidadi e s'innocenzia de is umilis. Su teatru e sa dramaturgia di Antonio Garau, unu libru bellu meda a pitz''e s'òbera e sa vida de-i custu grandu òmini. Su libru est a duas lìnguas: sardu e italianu. (Is duas arremonaduras das apu bogadas de-i custu libru). A parri miu custu libru tòcat a du ligi, a du tenni in sa libreria de domu i a du castiai dònnia tanti.
Eus nau ki Antoni Garau s'at lassau una grandu sienda curturali, unu "patrimòniu" ùnigu, raru i arricu. Ma sbeliaus cumente seus, nosu sardus, si ndi seus scarescendi. Non si ndi funti scarèscius is atoris de su tiatru a sa sarda ki sìghinti a ponni in scena is cumèdias suas. S'ùrtima borta ki apu biu una cumèdia de Antoni Garau fiat in su tiatru Olata de Cuartùcciu. D'anti posta in scena is de sa truma Tragodia de Mòguru, unu Cicciu Fruschedda stravanau! Spereus de ndi biri ancoras de-i custas cumèdias ki fàinti parti de su connotu sardu prus sintzillu. E spereus ki unu pagu de dinai s'Arregioni du intrèghit a su mundu de su tiatru in sardu puru.
